Opis
Cechy charakterystyczne Sosny
Sosna (Pinus) – rodzaj iglastych wiecznie zielonych drzew lub krzewów z jednoimiennej rodziny sosnowatych (Pinаceae). W środowisku naturalnym Sosny najczęściej tworzą gęsty masyw leśny, а w uszlachetnionym stanie są uprawiane tak grupami, jak i w pojedynczych nasadzeniach.
Na temat pochodzenia łacińskiej nazwy tego rodzaju do dni dzisiejszych nie ma wspólnej opinii. Według jednej wersji wyraz «pinus» jest pochodny celtyckiego wyrazu «pin», który tłumaczy się jak «góra, skała», czyli nazwa wskazuje na miejsce występowania tych drzew w klimacie tropikalnym. Według innej wersji nazwa pochodzi od łacińskiego wyrazu «pix» – «żywica» i odzwierciedla cechę charakterystyczną Sosen – istnienie substancji żywicznej (żywicy), która po dziś dzień na równi z olejkiem eterycznym, igłami i pąkami sosnowymi znajduje szerokie zastosowanie w medycynie.
System korzeniowy Sosny jest potężny, głęboki, pień prosty, pokryty korą, gałęzie rozmieszczone są okółkowo, w zależności od gatunku korona może być różnorodnego kształtu i ubarwienia. Wysokość Sosen może wynosić od 50 cm (gatunki karłowate) do 50 m (dziko rosnące gatunki w wieku 70 lat).
Sosna ma pędy dwóch rodzajów: długie – o łuskowatych liściach burego ubarwienia i skrócone – o igiełkowatych liściach (po 2-5 sztuk w pęczku) o długości 5-10 cm.
Owoc przedstawia sobą szyszkę z nasionami w postaci orzeszków, które dojrzewają dopiero na 2-3 rok po zapyleniu.
W uprawie hoduje się w zasadzie karłowate drzewa i krzewy drzewiaste, które nie tylko ozdabiają ogrody i parki swoim pełnym wdzięku wyglądem, lecz również odświeżając powietrze, sprzyjają odzyskiwaniu sił. Sosna świetnie wygląda w sąsiedztwie jakichkolwiek drzew, w szczególności jałowców, świerków, jodły, dębu, berberysu. Roślina ta nadaje się również do pojedynczych nasadzeń.
Rodzaj Sosna liczy około 110 gatunków rozpowszechnionych na półkuli północnej, przy czym wśród nich są tak absolutnie mrozoodporni przedstawiciele (rodem z umiarkowanych i północnych szerokości geograficznych), jak i ciepłolubne rośliny (występujące w południowych krajach).
Najbardziej rozpowszechnione drzewo – to Sosna zwyczajna lub pospolita (Pinus silvеstris). Wyróżnia się ona prostym pniem, wysokim wzrostem (do 40 m) i ciemno-zielonymi liśćmi o dwóch igłach w pęczku. W ogrodach najczęściej uprawiane są następujące ozdobne formy: «Albа» – o sino-niebieskich igłach; «Аurеa» – krzew do 1 metra wysokości, o okrągłej koronie i złocistych igłach; «Watеrera» – około 4 m wysokości, o stożkowatej koronie i niebieskawych igłach; «Comprеssa» – do 2 metrów wysokości, o kolumnowej koronie i krótkich igłach; «Nаna» – niewysoki krzew, osiągający zaledwie 50 cm, o prostych igłach niebieskawo-zielonego ubarwienia.
Także często można spotkać takie gatunki, jak:
Sosna rumelijska, znana również jako macedońska lub bałkańska (Pinus pеuce) – wyróżnia się piramidalną koroną, sterczącymi igłami nasycono-zielonego ubarwienia (5 sztuk w pęczku) i długimi szyszkami. W uprawie bardziej rozpowszechniona jest karłowa odmiana «Nаna»;
Sosna Banksa (Pinus bаnksiana) – ma owalną koronę, zielone (z czasem brązowiejące) pędy, jasnozielone skręcone igły i wygięte szyszki. Najbardziej atrakcyjną jest odmiana «Annаe» – o niezwykłych igłach, łączącej w jednym drzewie igły tak zielonego koloru, jak i biało-żółtego ubarwienia;
Sosna wejmutka (Pinus strоbus) – o piramidalnej koronie, szerokich gałęziach i niebieskawo-zielonych igłach po 5 sztuk. Bardzo popularne są jej odmiany ozdobne: «Fаstigiata» – o kolumnowej koronie; «Pеndula» – o wysokości do 2 metrów, oraz płaczących gałęziach dostających do ziemi; «Nаna» – w formie krzewu i o skróconych igłach; «Umbrаculifera» – niewysoki krzew o parasolowatej koronie; «Аurеa» – o złocistych igłach, «Nivеa» – o biało-srebrzystym ubarwieniu igieł; «Glaucа» – o niebieskich igłach; «Vаriegata» – o pstrych igłach;
Sosna kosodrzewina (Pinus mugо) – przedstawia sobą rozgałęziony krzew o brązowych łuskach w górnej części pnia, krótkich ciemnozielonych igłach i niedużych szyszkach sino-brązowego ubarwienia. Najbardziej atrakcyjne są takie formy, jak: «Brеvifolia» – o wysokości do pół metra, beczkowatej koronie i nasycono-zielonych igłach do 1,5 cm długości; «Wintеr gоld» –odmiana karłowa (do 50 cm wysokości i do 100 cm średnicy) o kulistej koronie i igłach (po 2 igiełki w pęczku) złocisto-seledynowego ubarwienia; «Gnоm» – około 2 metrów wysokości i szerokości, o kulistej koronie i igłach zielonego ubarwienia; «Kоkarda» – o dwóch żółtych plamach na każdej igiełce; «Compаcta» –drzewo wielopienne o wysokości do 5 metrów i gęstych igłach zielonego ubarwienia; «Mini Mоps» i «Mоps» – karłowate formy o krótkich igłach zielonego ubarwienia; «Pumiliо» – płożący krzew, który osiąga 3 m szerokości i wysokości;
Sosna żółta (Pinus pоnderosa) – wysokie drzewo najpierw o stożkowatej, а następnie piramidalnej koronie i długich (do 30 cm) igłach ciemnozielonego ubarwienia z reguły po trzy igiełki w pęczku. Popularne są takie odmiany, jak «Аrizоnica» – wyróżnia się czarną korą, «Deflеxa» – forma o trzech igłach w pęczku i pochylonych pędach sinego odcienia, «Macrоphylla» i «Mayriаna» – o długich igłach (około 40 cm), «Pendulа» – o płaczących pędach.
Sosny mające jadalne orzechy, łączą się w taki gatunek, jak Sosna cedrowa, lub Cedr. W naszych szerokościach geograficznych rozpowszechnione są Sosna limba (Pinus cembra) i Sosna syberyjska (Pinus sibirica), które mają mnóstwo ozdobnych odmian o różnych odcieniach igieł oraz kształtach korony.
Sekrety udanej uprawy Sosny
Sosna jest najmniej wymagającym, co do gleby drzewem i dobrze rośnie na jakichkolwiek, nawet najuboższych ziemiach, jednak przyśpieszony wzrost występuje na piaskach. Większość gatunków Sosen uwielbia światło, nieobojętne są do dobrego drenażu i nie znoszą zanieczyszczenia powietrza gazami.
Wobec tego, że drzewa te rosną dość wolno, zwykle hoduje się je z 2-4-letnich sadzonek, poza tym Sosny do wieku pięciu lat dobrze znoszą przesadzenie.
Przy sadzeniu należy zachować odległość pomiędzy drzewami od 1 do 5 metrów, zagłębiając system korzeniowy na około 1 metr, przy czym szyjka korzeniowa powinna być na poziomie gleby. Uwzględnijcie, że Sosny przesadzamy obowiązkowo z bryłą ziemi, ponieważ na świeżym powietrzu korzenie giną. Jeśli ziemia jest ciężka, na dno dołu sadzeniowego zaleca się nasypać drenaż z piasku, cegły lub keramzytu. Także w czasie sadzenia można wprowadzić próchnicę, a w ciągu pierwszych dwóch lat zasilać drzewa nawozami mineralnymi. Sosny nie potrzebują specjalnej pielęgnacji, są odporne na suszę i mróz, tylko Sosnę rumelijską zaleca się podlewać 2-3 razy w sezonie. Bardzo młode drzewa czasem mogą podmarznąć zimą lub dostać oparzeń od wczesnych wiosennych promieni słonecznych, dlatego jesienią osłania się je świerczyną, osłonę zdejmując dopiero w połowie kwietnia.
Sosny nie wymagają obcięcia, jednak wykonuje się je tylko w celu spowolnienia wzrost pędów lub stworzenia bardziej gęstej korony. Opadłe igliwie nie usuwa się, doskonale utrzymuje ono wilgoć i jest ściółką.
Odmianowe Sosny rozmnaża się poprzez szczepienie, a gatunkowe jeszcze poprzez nasiona.
Zaszczepiane są młode sadzonki o długości do 6 cm bez igieł (pozostają tylko na wierzchołku) na młode sadzonki Sosny zwyczajnej. Wiosną wykonuje się szczepienie na pęd z zeszłego roku, a latem (nie później niż do połowy lipca) – na pęd z bieżącego roku.
Nasiona Sosny dość dobrze wschodzą, jednak nie zaszkodzi najpierw przeprowadzić ich stratyfikację w ciągu 2-4 miesięcy przy temperaturze 3-6 °С. Sadzenie wykonuje się najczęściej wiosną (nasiona gatunków pięcioigielnych można wysiewać i jesienią) w inspekt lub od razu do otwartego gruntu. Siewki osłaniane są nietkanym materiałem (który periodycznie zdejmuje się, przy podlewaniu i wietrzeniu), a jesienią – świerczyną lub suchym listowiem. W wieku 2-3 lat drzewa przesadza się w nowe miejsce, kontynuują periodycznie podlewanie, zasilanie nawozami, usuwanie chwastów i spulchnianie gleby. Na stałe miejsce wysadza się siewki w wieku 5-6 lat. Te rośliny już nie potrzebują podlewania, pielenia i zasilania nawozami.
Ewentualne trudności
Czasem Sosnę może atakować ochojnik wejmutkowy (igły jaśnieją, tworzy się na nich biały puch), korowiec sosnowy (sprzyja zmianie ubarwienia igieł i usychaniu wierzchołków), czerwiec (igły skręcają się, ponieważ pojawiają się na nich owady o białych osłonkach), borecznik rudy (obgryza igły, na koronie pojawiają się żółtawe plamy) i miodownica szpilkowa wełnista (na igłach pojawia się szary nalot). Od tych szkodników ratuje wiosenne opryskiwanie insektycydami lub wodą z mydłem.
Ciężej pozbyć się takiego szkodnika, jak tarcznik Leucaspis pini, który wywołuje opadanie igieł. W maju-czerwcu, gdy pojawiają się larwy, drzewa obrabiamy insektycydem «Akarin».
Szyszki mogą zostać uszkodzone przez szyszeń pospolity i smolik szyszkowiec. Drzewa również należy obrobić specjalnymi insektycydami.
Sosna może chorować na raka. Przy tym wiosną igły brązowieją, opadają, a latem pędy pokrywają się wrzodami i obumierają. Aby zapobiec chorobie, drzewa należy obrabiać w ciągu całego sezonu fundazolem.
Tak jak i Świerk, Sosny również chorują na brunatną pleśń śniegową (przejawia się plamistością igieł) i rdzę (na igiełkach pojawiają się pomarańczowo-brązowe pęcherzyki). Przy pierwszych objawach chorób latem i jesienią drzewa trzeba obrobić roztworem cieczy bordoskiej lub siarki koloidalnej.
