Opis
Cechy charakterystyczne Beukarnei (Noliny)
Beukarnea albo Bokarnea (Beaucarnea) — rodzaj wieloletnich wiecznie zielonych drzew i krzewów zaliczony przez klasyfikatorów do podrodziny Nolinoideae. Wcześniej była ona uważana za samodzielną rodzinę, która nazywała się myszopłochowate (Ruscaceae), a teraz (w systemie APG III, który stał się znany od 2009 roku) włączona do rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Jeszcze wcześniej rodzaj ten odnoszono do rodziny agawowatych (Agavaceae). Która obecnie również stała się podrodziną w rodzinie szparagowatych. Zagmatwanie problemu zwiększa się z powodu tego, że niektórzy systematyzatorzy uważają rodzaj Beukarnea za element rodzaju Nolina (Nolina), należącego do podrodziny Nolinoideae. W związku z czym: Beukarnee często są nazywane Nolinami.
Istnieje dla nich — dokładniej, dla Beukarnei wygiętej (Beaucarnea recurvata), lub Noliny wygiętej (Nolina recurvata), którą najczęściej możemy spotkać w sprzedaży, — jeszcze i szereg mniej ścisłych nazw:
— «bakaneja» i «nalina» są po prostu potocznymi wariantami tłumaczeń z języka łacińskiego;
— «drzewo butelkowe» odzwierciedla specyfikę wyglądu łodygi (pnia) powoli wyrastającej do 2-metrowej (czasem 3-metrowej) wysokości. Dolna jej część jest koloru sino-zielonego i rozdęta. Do jej oznaczenia dość często używa się termin «kaudeks». Botanika określa kaudeks jako zmodyfikowany pęd podziemny prawie całkowicie pozbawiony czynności fotosyntezy, ale obdarzony nie mniej ważnymi innymi czynnościami. Jedna z nich — przechowywać wodę i substancje odżywcze potrzebne do przetrwania niesprzyjających pór roku. Druga —odnowienie i rozmnażanie wegetatywne;
— «koński ogon» tłumaczy się tym, że jasnozielona korona składa się z cienkich wąskich (o szerokości 1-2 centymetrów) długich (100—180 centymetrów) liści o zaostrzonych końcach, wolno zwisających w dół. W okresie silnych upałów «wstążeczki» te zbierają się w gęste pęczki, znacznie zmniejszając powierzchnię parującej wody;
— «słoniowa stopa» (lub «noga słonia», «stopa słonia», «słoniowa noga») powstała dzięki szaro-brązowej korze korkowej okrywającej pień. Wyglądem jest ona podobna do reliefowej (pomarszczonej, ale pięknej) skóry starego potężnego słonia, a od wewnątrz nie przepuszczająca wodę.
Wszystkie opisane «sztuczki» do oszczędzania wody są uwarunkowane klimatem panującym na tropikalnej ojczyźnie tych roślin — w Gwatemali, Hondurasie, Meksyku oraz w Teksasie i innych południowych stanach Stanów Zjednoczonych. Po raz pierwszy przedstawiciele rodzaju byli opisani w 1803 roku, ale i po dziś dzień nie ma powszechnie uzgodnionej opinii o ilości gatunków w rodzaju: 20? Lub 24? Albo około 30?
Każdy z gatunków (możecie nacieszyć się ich widokiem w oranżeriach) ma własny urok. Na przykład:
— Beukarnea gwatemalska (Beaucarnea guatemalensis), znana również jako Nolina gwatemalska (Nolina guatemalensis), rośnie w uprawie bardzo powoli, jednak jest zdolna z wiekiem wystrzelić w górę o 4,5—8 metrów. Kształt pnia przypomina ogromną cebulę (3,5 metra w obwodzie). Na wierzchołku cieszy swym pięknem różyczka zwisających równowąskich liści (o długości 60—200 centymetrów). W młodości są one czerwonawe, później stopniowo zielenieją. Chcecie cieszyć się jej kwitnieniem? — Trzeba być, po pierwsze, długowieczną osobą, a po drugie, być «szczęściarzem», ponieważ odbywa się ono niezmiernie rzadko;
— Beukarnea długolistna (Beaucarnea longifolia), znana również jako Nolina długolistna (Nolina longifolia), — potężna roślina osiągająca kilka metrów wysokości. Gruba kora poorana jest pęknięciami pogłębiającymi się z biegiem czasu. Aby je ujrzeć, trzeba rozchylić bujne «fałdy spódnicy» ze starych liści osłaniających pień;
— Beukarnea lindheimeriana (Beaucarnea lindheimeriana), znana również jako Nolina lindheimeriana (Nolina lindheimeriana), — jedna z najniższych: pień jest wprawie niewidoczny, trwałe twarde liście ścielą się po ziemi i przeszkadzają w chodzeniu, przez co nazwane są «diabelskimi sznurkami»;
— Beukarnea matapensis (Beaucarnea matapensis), znana również jako Nolina matapensis (Nolina matapensis), albo «drzewo Bear Grass», — nie najwyższa: w środowisku naturalnym rzadko trafiają się egzemplarze wznoszące się więcej niż o 180 centymetrów. Również one mają zwyczaj «ubierać się w spódnice» ze starych zaschniętych liści.
Beukarnea (Nolina) wygięta, oprócz już napisanego o niej, wyróżnia się jeszcze i przez duże wiechowate pulchne grona, które są utworzone z dziesiątków drobnych kremowo-białych kwiatów o żółtych, liliowych lub różowych odcieniach i wyrastających latem w dorosłych egzemplarzach. Co w warunkach domowych, jednak, do dni dzisiejszych nie zdarzało się nikomu. Dlaczego? — Nikt nie wyjaśnił. Spróbujecie u siebie w domu doprowadzić do kwitnienia?
Sekrety udanej uprawy Beukarnei (Noliny)
Niezbędne jest jej jasne światło (specyfikacja oświetlenia — 2600—3000 luksów). Najlepiej wybrać południowe lub południowo-zachodnie okno. Najlepiej na całe życie — tak mówią ci, którzy myślą, że Beukarnea nie lubi przemieszczania. Jednak latem jest dozwolone (a nawet zaleca się) wystawiać ją na bezpośrednie promienie słoneczne na balkonie lub w ogrodzie (chrońcie ją przed deszczami!). Od października do końca lutego robimy jej okres spoczynku, w ciągu którego obowiązkowe jest doświetlenie zwyczajnymi (do użytku domowego) lampami jarzeniowymi lub specjalnymi lampami LED do doświetlania roślin.
W ojczyźnie latem w cieniu temperatura powietrza nie spada poniżej 30°C, a poza cieniem — nie jest rzadkością i 50°C. Do uprawy w pomieszczeniu za optymalny uważają zakres 18—25°C (i prosimy bez przeciągów!). Zimą starajmy się trzymać «wychowankę» w chłodzie (około +10°C, ale nie mniej), który pozwala zrezygnować z podlewania całkowicie. Jeśli nie udaje się go zapewnić i temperatura jest wyższa niż 15°C — wykonujemy ograniczone podlewanie.
Latem podlewanie powinno być obfite i regularne w miarę tego, jak gleba podsycha, jednak nadmiernie jej nie nawilżajcie. Dzięki istnieniu kaudeksu niedolanie w każdym sezonie jest bezpieczniejsze niż przelanie.
W okresie letnim pożyteczne są częste (przynajmniej cotygodniowe) opryskiwania wodą z opryskiwacza w celu podniesienia względnej wilgotności otaczającego powietrza, ale uważajcie, żeby krople nie trafiały na pień. Można przy przestrzeganiu tego samego wymagania ścierać kurz z liści wilgotną gąbką lub szmatką.
Ważne: od warunków fizycznych, w których zdarza się żyć Nolinie, zależy stosunek długości do grubości łodygi. Jeśli światła jest zbyt mało, a podlewanie jest nadmierne, to pień «chudnie» (cienieje). Jeśli chcecie otrzymać dobre podobieństwo do «słoniowej nogi» — dajemy roślinie bezpośrednie słońce i posuchę.
Od wiosny do jesieni (czyli od kwietnia do końca sierpnia) co 2 tygodnie zasilamy «ulubienicę» nawozem płynnym dla roślin pokojowych. Dopuszczalne warianty:
A) korzystać z nawozu dla kaktusów;
B) co 3 tygodnie stosować na przemian nawozy mineralne z organicznymi zmniejszając rzeczywiste stężenie o połowę od wartości, które są podane na etykietach.
Skromne tempo rozwoju Beukarnei, zdawałoby się, teoretycznie wyklucza konieczność częstych przesadzeń. Natomiast w rzeczywistości wykryto że: COROCZNE wiosenne «przeprowadzki» do naczynia większego rozmiaru przyśpieszają wzrost młodego egzemplarza połączony z transformacją łodygi, z krótkiej kulistej cebuli w podłużną «butelkę». Operacja ta wymaga ostrożności, ponieważ korzenie, po pierwsze, są bardzo delikatne, a po drugie, preferują one rozprzestrzeniać się właśnie wszerz, a nie w głąb. Nie próbujcie zakopywać pogrubiony dół pnia. Przesadzajcie do suchego gruntu, po czym przez dwa dni w żaden sposób nie podlewajcie.
Różnorodność przepisów do przygotowania pulchnej mieszaniny gleby daje swobodę eksperymentom:
—ziemia gliniasta, liściowa i piasek w równych ilościach (1 : 1 : 1);
—ziemia darniowa (albo kompostowa), próchnica i piasek (1 : 1 : 1);
—ziemia darniowa, liściowa, próchnica, torf i piasek (1 : 1 : 1 : 1 : 1);
—ziemia darniowa, liściowa, torf i piasek (2 : 1 : 1 : 1);
—ziemia liściowa, darniowa i piasek (2 : 1 : 1);
—ziemia liściowa, torf i piasek (1 : 1 : 2);
—ziemia liściowa, torf, próchnica i piasek (1 : 1 : 1 : 2).
Tylko nie zapominajcie sprawdzić kwasowości gleby: najlepsze pH = 5,0—7,0.
Przesadzenie dorosłej «wychowanki» dokonuje się rzadziej — raz na 2 lub 3 lata (gdy zauważycie, że jej rozwój spowolnił się i/lub korzenie zaczęły przesuwać się w otwór odpływowy misy). Alternatywa: jeśli misa jest dość szeroka, możecie wymienić w niej tylko górną warstwę gruntu (o grubości 3—5 centymetrów), ale robić to trzeba będzie każdej wiosny.
Gnicie korzeni zmusza do przesadzenia Noliny pozaplanowo. W takim wypadku okres bez podlewania zwiększamy do 10 dni. Jeśli pośpieszymy się «rozmoczyć» — proces gnicia może trwać dalej po przesadzeniu. A powstaje ono z reguły wskutek zastoju wody w doniczce. Dlatego zawsze należy urządzić w niej dobry drenaż z keramzytu, ceglanego kruszywa i/lub drobnych kamyczków.
Od wszystkich kłopotów z przesadzeniem uwalnia hydroponika, przy której Beukarnea czuje się świetnie i dobrze rośnie. Ale należy uwzględnić że: w metodzie hydroponicznej oczywiście też są komplikacje.
Rozmnażają Nolinę dwoma sposobami:
— poprzez nasiona (jeśli poszczęściło się nam je kupić). Sortowanie, kontrola wilgotności podłoża, stabilizacja temperatury powietrza w zakresie 20—25°C, regularne wietrzenie, sztuczne rozciągnięcie świetlnego dnia do 12—14 godzin… Po 2-3 tygodniach nasiona wykiełkują. I jeszcze z 10 lat trzeba będzie czekać, żeby siewka przekształciła się w bardziej lub mniej sympatyczne « dziwo»;
— poprzez pędy boczne, czasem rodzące się z obudzonych pąków na kaudeksie. Odrosty zostawiają kilka listków wierzchołkowych, ostrożnie odcinamy go w bezpośredniej bliskości do podstawy i 5-6 godzin podsuszamy obsypując cięcia proszkiem z węgla aktywnego. Następnie koniec maczamy w stymulatorze wzrostu korzeni i wysadzamy do oddzielnych doniczek, trochę odchylając od pionu. Zakładamy przezroczysty klosz, umieszczamy w ciepłym mejscu (temperatura gleby powinna być zbliżona do 25°C). Dalej z nadzieją oczekujemy na powodzenie: czy pojawią się nowe liście czy nie? Nadzieja spełnia się nie zawsze, ponieważ zakorzeniają się takie odrosty nie bardzo chętnie. Gdy spełni się — zdejmujemy klosz…
Poznawszy te dwa sposoby, chce się (nieprawdaż?) znaleźć trzeci — mniej ciężki i bardziej pewny. Oto on: kupcie gotową młodziutką sadzonkę u renomowanego sprzedawcy!
Ewentualne trudności
Chyba nie ma innych pokojowych ozdobnych roślin liściastych pochodzenia tropikalnego, równie wytrzymałych jak Beukarnea. A jednak:
— jeśli pokazuje słaby wzrost (nowe liście — są bardzo drobne, i jest ich mało) albo jej wzrost zatrzymał się — znaczy że nie wystarcza światła i substancji odżywczych;
— jeśli liście robią się zwiędłe i ciemne —zwiększcie oświetlenie;
— jeśli liście bledną, drobnieją, tracą elastyczność — znaczy, że korzeniom jest za ciasno w naczyniu lub jest za mało światła przy podwyższonej temperaturze otaczającego powietrza;
— jeśli liście ponuro obwisają, żółkną, ich końce i brzegi usychają, a łodyga marszczy się — znaczy, nie wystarcza wody, żeby przeciwstawiać się zbyt wysokiej temperaturze w pomieszczeniu;
— przez nadmierną wilgotność gleby liście będą żółknąć i brązowieć.
Ale musicie umieć odróżniać wszystkie te «objawy awaryjne» od normalnych zjawisk:
— pień ma prawo zmarszczyć się zużywszy zapasy wody podczas długotrwałego zimowania. Wiosną zaczniecie podlewać zgodnie z zaleceniami — a stopniowo znów napęcznieje;
— w dużych egzemplarzach zwykle występują suche, brązowe końce liści. W razie potrzeby można ściąć ten «urok» (ostrożnie, nie naruszając zielonych tkanek) uzupełniając «egzekucję» intensyfikacją opryskiwania;
— dolne liście usychają — brak powodów do niepokoju, jeśli pozostałe wyglądają «na Piątkę», to naturalny proces starzenia się. Możecie usuwać suche liście zanim one same opadną.
Najbardziej niebezpieczne objawy — bure plamy na liściach, miękkość pędów i łodygi: na ich powierzchni po naciśnięciu palcem tworzą się zagłębienia, które dość wolno wyrównują się. To znaczy: nadziemna część rośliny zaczęła gnić, dlatego że przed tym zaczął gnić system korzeniowy. Winny jest nadmiar wilgoci w podłożu, czyli katastrofalnie błędne zasady podlewania. Uratować taką roślinę — to nie lada problem.
Nieprawidłowym (obfitym) podlewaniem zimą osłabia się wrodzona odporność Noliny na choroby grzybowe. Inne choroby ją nie porażają.
Istnieje błędne przekonanie: że absolutnie nie szkodzą Beukarnei szkodniki-wielonóżki. Nie wierzcie temu: w rzeczywistości mogą ją męczyć roztocza (przędziorkowate), mszyce, wciornastki (roślinożerne), czerwce mączyste, tarczniki. Śledźcie ich ataki i niezwłocznie zaczynajcie bezlitosną walkę. Pomagają w niej preparaty sklepowe (aktellik, malation), roztwór mydlano-tytoniowy, wyciąg z Pyrethrum cinerariifolium ( Tanacetum cinerariifolium).
* * * *
UWAGA! Nie skaleczcie sobie palców cierniami i ostrymi brzegami liści!