Opis
Cechy charakterystyczne Amarylisów
Amarylis (Amaryllis) - rodzaj roślin cebulkowych z rodziny Amarylkowatych (Amaryllidaceae). Historia rodzaju jest długa i nieprosta. Zaczyna się ona w 1737 roku, a do tego czasu były one opisywane jako Lilie (Lilium) i Lilionarcyzy (Lilio narcissus).
Czas mijał, rodzaj skutecznie był uzupełniany gatunkami, «odławianymi» w tropikach i subtropikach Ameryki. Jednak w 1821 roku brytyjski botanik William Herbert «wymyślił» inny rodzaj - Zwartnica (Hippeastrum) - i odniósł do niego swoją woluntarną decyzją więcej niż półtorej dziesiątki amerykańskich gatunków. Wtedy i zaczął się bałagan: ktoś nie zechciał uznawać nowości, ktoś, nie wdając się w spory gorliwie uzupełniał go osobistymi odkryciami (teraz do tego rodzaju zaliczamy około 80-ciu gatunków), ktoś wolał posługiwać się terminami «Amarylis» i «Zwartnica» jak 100-procentowymi synonimami... I dopiero w 1954 roku pojawiła się w świecie rekomendacja Międzynarodowego Kongresu Botanicznego: po staremu nazywać jedyny gatunek - Amarylis piękny (Amaryllis belladonna) z Afryki Południowej, a wszystkie zaatlantyckie na zawsze zaliczyć do rodzaju Zwartnica, i wszystkim odmianom (hybrydom) została zaproponowana nazwa «Zwartnica mieszańcowa».
Stąd jest zrozumiałe, że prawdziwy Amarylis rzadko spotyka się u amatorów. Odróżniamy go od Zwartnicy tym że:
- kwitnie w sierpniu-październiku, czyli latem-jesienią, okres spoczynku - zima (u «amerykańskich» i ich hybryd - lato, a kwitną one w lutym-kwietniu, czyli zimą-wiosną);
- kwiaty, których eksterier jest porównywalny z lejkiem lub dzwonem, w rozmiarze osiągają 8 centymetrów (u «konkurentów» - 12-15 centymetrów);
- ubarwienie bywa białym, jasnoczerwonym, liliowym (jest ono więcej różnorodne, aż do odcieni ciemno malinowych, purpurowych, i nawet zielonych, i nawet do pasiastości);
- kwitnie w bezlistnym stanie (w czasie kwitnienia lub niedługo po nim odrasta podłużno - równowąski liść o długości do 80 centymetrów, podobny do paska do spodni);
- pęd kwiatowy jest mocny z 6-12 pachnącymi kwiatami (u Zwartnic jest on pusty wewnątrz, podtrzymuje od 2 do 6 kwiatów, które są przeważnie bez zapachu).
Uważa się, że Amarylis (podobnie i Zwartnicy) należy do «kohorty» najlepszych roślin nadających się do pędzenia, ponieważ są łatwo pędzone przez najbardziej nieprzygotowanych nowicjuszy. Co więcej: dołożywszy niezbyt głęboką wiedzę oraz nie bardzo wyrafinowane umiejętności, można zmusić Amarylis do kwitnienia o każdej porze porę roku (po prostu zmieniając termin sadzenia cebul). Spróbujecie?
Liście u większości Amarylkowatych tworzą dwurzędową «konstrukcję»: parzyste umieszczone są tylko pod parzystymi, nieparzyste - tylko pod nieparzystymi. Ciekawie jest wyhodować go własnymi staraniami i zobaczyć na własne oczy, nieprawdaż?
Pamiętajcie: praktycznie wszystkim Amarylkowatym jest konieczny okres spoczynku w ciemnym miejscu po każdym kolejnym kwitnieniu. Jeśli jego nie było- kwiatostany, zaczynające tworzyć się w cebulach, obumierają. Z woli właściciela Amarylis może mieć od 1 do 3 okresów spoczynku w roku kalendarzowym (czas trwania każdego - 2-3 miesiąca).
Sekrety skutecznego hodowania Amarylisa
Jest on światłolubny i na południowo-wschodnim lub południowo-zachodnim oknie czuje się bardzo dobrze, ale bezpośrednich promieni Słońca nie znosi, dlatego południowe okno trzeba będzie wyposażyć w zdejmowaną osłonę, która tworzyłaby w dzień lekki półcień. Łodyga ciągnąca się do światła wygina się. Żeby przywrócić jej pozycję pionową, pomału okresowo obracajcie doniczkę z «wychowankiem».
W okresie spoczynku przerwijcie podlewanie do czasu pojawienia się kiełków («strzałek» ). Następnie dawajcie ciepłą wodę w umiarkowanej ilości z podstawki - czyli tak, żeby woda nie trafiała na cebulę. W okresie wegetacji starajcie się, żeby grudka ziemna nie przesychała. Jednak do zastoju wilgoci dopuszczać nie trzeba, ponieważ wszystkie Amarylkowate są bardzo wrażliwe na jej nadmiar.
Co do wilgotności względnej otaczającego powietrza nie są one wymagające - a więc, nie potrzebuje opryskiwania. Możecie czyścić liście z kurzu ciepłym prysznicem lub mokrą miękką gąbką.
W okresie spoczynku doniczkę z cebulą macierzystą i jej «dziećmi» przechowujcie w temperaturze 10°C (nie wyżej 15°C) - i nie śpieszcie się z obcinaniem więdnących liście, dopóki one całkowicie nie zaschną, ponieważ z nich do cebuli przenoszą się substancje organiczne. Z końcem «okresu urlopowego» doniczkę przenosimy do pomieszczenia o temperaturze 20°C na kilka dni. Unikajcie, zwłaszcza przedwczesnego przegrzania cebul oraz korzeni. Z pojawieniem się pędu kwiatowego wystawcie roślinę na okno, a gdy urośnie o 5-8 centymetrów, zacznijcie podlewać wodą o temperaturze pokojowej.
Przy 12-15-centymetrowej «strzałce» podlejcie Amarylis słabym (jasnoróżowym) roztworem nadmanganianu potasu, za 5-6 dni zasilcie nawozem fosforowym. Następnie w ciągu okresu wzrostu oraz kwitnienia możecie wykorzystywać co 2 tygodnie (wariant: co tydzień w zmniejszonej dawce) kompleksowe nawozy mineralne dla ozdobno-kwitnących roślin. Na 6-8 tygodni przed okresem spoczynku przerwijcie zasilanie. Nie stosujcie nawozów organicznych, ponieważ grożą one chorobami cebul.
Amarylkowate nie lubią obszernego) naczynia - aż do tego stopnia, że nie chcą w nim kwitnąć. Pożądana odległość między cebulą a ścianką doniczki - 2-3 centymetry. Jednak z biegiem czasu naczynie robi się zbyt ciasnym - pora przesadzać! Kwasowość nowego podłoża powinna być słaba (pH = 5,0-6,0) - weźcie ziemię darniową, liściową, torf, obornik i piasek w proporcji 4 : 2 : 2 : (1-2) : 2. Konieczny jest drenaż w doniczce. Cebulę zagłębiajcie nie więcej niż na 2/3 jej wysokości. Bójcie się uszkodzić delikatne korzenie -ciężko odnawiają się (i dlatego istnieje rada przesadzaniem Amarylisa w ogóle zajmować się jak najrzadziej).
Do rozmnażania służą «dzieci»-cebulki. Od cebuli macierzystej oddzielajcie je w okresie spoczynku. (Jeżeli ona nie utworzyła «dzieci», - rozetnijcie ją na kilka części tak, żeby każda część miała fragment piętki i korzeni. Rozcięcia obowiązkowo przysypcie tłuczonym węglem drzewnym.) Wysadźcie w mieszaninę piasku i torfu zmieszanych w równych ilościach i umiarkowanie podlewajcie.
Obróbka spoczywającej cebuli gorącą wodą (43-45°C) jest znana jak sposób stymulacji kwitnienia -nastąpi ono za 20-30 dni. Jednak wyczerpuję on roślinę, dlatego przyjęto przeprowadzać taką stymulację nie częściej, niż jeden raz na 3-4 lata.
Ewentualne trudności
Amarylisa choroby męczą rzadko.
Jedna z nich - szara pleśń (infekcja grzybicza z pojawieniem się szaro-burych plam na liściach -wywołana jest zastojem wody w doniczce. Znormalizujcie system podlewania i ratujcie swojego ulubieńca fungicydami (preparatami przeciwgrzybicznymi).
Częściej można zaobserwować Stagonospora curtisii (czerwoną plamistość zgorzelową): na cebuli i liściach widoczne są czerwone plamy, niby rdza. Wyjmijcie cebulę z doniczki, oczyśćcie ją z suchych wierzchnich, a także chorych łusek. Starannie wytnijcie ogniska porażenia ostrym nożem aż do zdrowej tkanki, rany «zamaskujcie» proszkiem przygotowanym z kredy i siarczanu miedziowego (proporcja 20 : 1). Po około tygodniowym suszeniu cebuli wysadzajcie ją w świeżą glebę z obniżoną zawartością obornika, którą uprzednio należy wyparzyć i poddać obróbce jakimkolwiek fungicydem. Z ziemią tą powinny ściśle kontaktować się tylko korzenie rośliny i piętka cebuli, a ona sama niech wznosi się nad powierzchnią.
Z owadów-szkodników na Amarylis mogą napadać mszyce oraz wciornastki, zmuszając jego liście do żółknięcia i deformacji. Zagrożenie jego zdrowiu niosą także przędziorkowate roztocze i tarczniki.
