Opis
Cechy charakterystyczne Bergenii
Bergenia (Bergeniа) – rodzaj roślin przeważnie wieloletnich należący do rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae). Dziko rosnąca Bergenia występuje w Azji wśród kamieni, na skałach, na łąkach alpejskich i skrajach lasu. Roślina otrzymała swoją nazwę na cześć botanika Karla Augusta von Bergen.
Kłącze w Bergenii jest grube, z korzeniami przybyszowymi, rozmieszczone w pobliżu powierzchni gleby i ma brązowe ubarwienie. Łodygi są prosto stojące, osiągające 15-50 cm wysokości. Wiecznie zielone liście wyróżniają się wysoką ozdobnością. Duże, zebrane w przykorzeniową różyczkę liściową i mają okrągły kształt. Ich ubarwienie jest zmienne. Wiosną i latem liście są ciemnozielone, a jesienią stopniowo robią się bordowe lub malinowe. Związane to jest z gromadzeniem cukru, dzięki któremu Bergenia pomyślnie znosi zimę. Kwiaty w Bergeni są nie mniej atrakcyjne. Drobne (1-2 cm średnicy), zebrane w wiechowate kwiatostany, szkarłatnego, różowego, liliowego lub śnieżnobiałego koloru, kształtem przypominają puchar. Kwitnienie następuje wiosną i trwa w przybliżeniu półtora miesiąca. Niektóre odmiany kwitną powtórnie w jesienną porę. Owoc przedstawia sobą torebkę z drobnymi (około 2 mm) , gładkimi nasionami czarnego koloru.
Bergenie hoduje się już od XVIII-go wieku, jednak do dni dzisiejszych w naszym kraju nie zyskała zasłużonej popularności. Roślinę tą można wykorzystywać w jakichkolwiek nasadzeniach. Wygląda ona dobrze w bordiurach, miksbordierach, rabatkach, górkach kamienistych, w pobliżu różnych zbiorników wody. Najlepszymi sąsiadami dla Bergenii są liliowce, tawułki, szafrany, różaneczniki, jałowce, kosaćce, przetaczniki, cebulice, bodziszki, trzmielin, paprocie, oraz takie drzewa, jak klon, jarząb i czeremcha. Od wczesnej wiosny do późnej jesieni nie można oderwać wzroku od tej zachwycająco ozdobnej rośliny.
Oprócz tego, Bergenia znalazła szerokie zastosowanie w życiu codziennym i medycynie. Z jej wysuszonych przezimowanych liści przyrządza się mongolską herbatę znaną również jako „czygirski czaj”, która jest słynna z pożytecznych właściwości. Także w medycynie wykorzystuje się kłącza Bergenii, które dzięki zawartości garbników, skrobi, fitoncydów, witaminę С, manganu, żelaza i miedzi, mają działanie przeciwzapalne, przeciwmikrobowe i hemostatyczne, stosując przy przeziębieniach, grypie, hipertensji, gruźlicy i innych chorobach.
Rodzaj Bergenia jest reprezentowany przez 10 gatunków:
Bergenia grubolistna (Bergеnia crassifоlia) – występuje przeważnie na terenach skalnych i wśród kamieni, wyrasta do 50 cm wysokości i wyróżnia się owalnymi liśćmi i białymi, liliowymi lub różowo-fioletowymi kwiatami. Właśnie ten gatunek najczęściej wykorzystywany jest w medycynie i architekturze krajobrazu;
Bergenia sercowata (Вergeniа cordifoliа) –część naukowców ten gatunek uważa za odmianę Bergenii grubolistnej, charakteryzuje się liśćmi w kształcie serca i białymi, liliowymi lub fioletowo-różowymi kwiatami. Roślina ta nawet w naszych szerokościach geograficznych nie wymaga osłony, ponieważ wytrzymuje spadek temperatury do –40 °С.
Bergenia Strachey'a (Вergeniа strаcheyi) – preferuje tereny wilgotne, wyróżnia się dużymi owalnymi liśćmi o ząbkowanych brzegach i białymi lub liliowymi kwiatami zakwitającymi w połowie lata;
Bergenia orzęsiona (Вergeniа ciliatа) – wyróżnia się szczeciniastymi liśćmi, białymi lub jasnoróżowymi kwiatami i wczesnym kwitnieniem;
Bergenia jezyczkowata (Вergeniа ligulatа) –wyróżnia się przez okryte puszkiem na brzegach liście i biało-różowe kwiaty;
Bergenia pacyficzna (Вergeniа pacificа) – wyróżnia się okrągłymi blado zielonymi liśćmi o niedużych ząbkach na brzegach i nasycono-różowymi kwiatostanami;
Bergenia Szmidta (Вergeniа schmidtii) – hybryda Bergenii grubolistnej i orzęsionej, charakteryzuje się owalnymi ząbkowanymi liśćmi z tak zwanymi «skrzydełkami» i jaskrawo-różowymi kwiatostanami;
Bergenia ugamska (Вergenia ugamicа) –gatunek zagrożony, w środowisku naturalnym występuje tylko w Górach Ugamskich, wyróżnia się przez atrakcyjne liście o eliptycznym kształcie i malinowe kwiatostany zakwitające w połowie lata;
Bergenia hisarska (Вergeniа hissaricа) – rzadki gatunek, wysokość rośliny wynosi 25 cm, kwiaty są biało-różowe, otwierające się pod koniec wiosny;
Bergenia mieszańcowa (Вergeniа hybridа) – bardzo rozpowszechniony w ogrodowej uprawie gatunek, który zawiera różne odmiany, na przykład: «Abendglocken» (o purpurowych kwiatach), «Bressingham White» (o białych kwiatach), «Ballawley» (o jaskrawo-czerwonych kwiatostanach), «Baby Doll» (o beżowo-różowych kwiatach), «Glockenturm» (wyrasta do pół metra wysokości i wyróżnia się przez nasycono-różowe kwiaty), «Sanshade» (o różowo-fioletowych kwiatach).
Sekrety udanej uprawy Bergenii
Roślina ta jest zupełnie niewymagająca, ale najlepszym warunkiem do jej uprawy jest pół zacienione miejsce z lekką urodzajną glebą o słabej lub obojętnej kwasowości i obowiązkowo z dobrym drenażem, ponieważ Bergenia z trudem znosi zastój wody. Wiosną i jesienią pożytecznie jest przeprowadzać lekkie zasilania nawozami mineralnymi. Podstawowa pielęgnacja Bergenii zakłada odpowiednie terminowe podlewanie w czasie suszy, ściółkowanie gleby i usunięcie starych dolnych liści. Wiosną mocno uszkodzone w czasie zimy liście ścinamy i zasilamy nawozem roślinę, żeby liście szybciej zaczęły rozrastać się.
Większość Bergenii pomyślnie zimuje bez osłony, tylko niektóre szczególnie wrażliwe odmiany i młode rośliny należy osłaniać niewielką warstwą suchego listowia. Częste przesadzenia również nie są potrzebne, w jednym miejscu Bergenia bez problemów rośnie około 10 lat.
Bergenię rozmnażamy poprzez nasiona, sadzonkowanie i odcinki kłącza.
Rozmnażanie poprzez nasiona wymaga cierpliwości, czasu i dobrej pielęgnacji. Nasiona wysiewamy wczesną wiosną lub przed zimą w kontenerze, tam hodujemy je (we właściwym czasie podlewając, zacieniając i pikując) przez pierwsze 2 lata i dopiero w 3 roku w lipcu wysadzamy do otwartego gruntu co 40-50 cm.
Prościej przeprowadzać jest sadzonkowanie. Po kwitnieniu lub wiosną należy ściąć zdrowe sadzonki (o długości około 15 cm) minimum z trzema pąkami, zostawić na nich tylko 3 młode liście i posadzić co 30-50 cm, zagłębiając na 3-5 cm. Sadzonki regularnie podlewamy, i już po 2 tygodniach one zakorzeniają się.
Najbardziej popularne jest rozmnażanie poprzez odcinki kłącza. Na początku jesieni lub wiosną kłącze wykopujemy, przemywamy różowym roztworem nadmanganianu potasu, dzielimy na części o 2-3 liściach, które niegłęboko sadzimy na uprzednio przygotowane miejsce.
Ewentualne trudności
Przy częstych przesadzeniach Bergenia może zachorować, dlatego jednak lepiej jest zawczasu zatroszczyć się о najbardziej odpowiednie miejsce dla rośliny. Niektóre odmiany boją się wiosennych przymrozków, dlatego fakt ten również trzeba brać pod uwagę przy wyborze miejsca do uprawy Bergenii. W pobliżu drzew i różnych budynków przymrozki z reguły nie są takie silne jak w niskich i otwartych terenach.
W warunkach nadmiernego nawilżenia Bergenia może być zaatakowana przez plamistość lub Ramularię – na górnej stronie liścia pojawiają się brązowe plamy, a na spodniej – biały nalot. Przy pierwszych objawach choroby porażone liście należy usunąć i opryskać roślinę fundazolem lub cieczą bordoską.
Czasem Bergenia może zostać zaatakowana przez ryjkowce, ślimaki i gąsienice. Szkodniki należy w porę usuwać i opryskiwać roślinę insektycydami.