Opis
Cechy charakterystyczne Kuklika
Kuklik (Gеum) – rodzaj roślin wieloletnich należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Te pięknie kwitnące i zupełnie niewymagające rośliny rozpowszechnione są w krajach o klimacie umiarkowanym, występują tam one przeważnie w lasach, ogrodach, na łąkach, wzdłuż dróg i w pobliżu różnych zbiorników wody.
Pochodzenie łacińskiego wyrazu «gеum» nie jest jasne, najprawdopodobniej, w jego składzie jest zawarty grecki leksem, który tłumaczy się jak «smaczny, przyjemny». Rosyjski wyraz «grawilat» pochodzi od nazwy lekarstwa z bardzo popularnej rośliny Geum urbanum. Jego korzenie od dawna były stosowane w medycynie, wtedy ten środek leczniczy nazywano «kariofillata» (radix caryophyllatae), a po pewnym czasie zaczęto potocznie nazywać najpierw grafilatem, a następnie grawilatem. W różnych dialektach istnieją i inne nazwy, takie jak: benedyktowa trawa, grebennik, podleśnik, gwoździcznik, czystiec. Kuklik zwisły w języku rosyjskim znany jest również jako wodiany badan, zagawornaja trawa, kuciera i ożynnik, a Kuklik pospolity – riepieszok lub gorlaczowka.
Wysokość Kuklika (w zależności od gatunku) wynosi od 20 do 75 cm. Łodygi w tej roślinie są proste. Kłącze jest grube i gęste, ma przyjemny aromat, podobny do zapachu goździka. Liście są duże, pierzaste, zielonego ubarwienia, z niewielkim puszkiem, zebrane są w przyziemną różyczkę liściową. Proste, półpełne lub pełne kwiaty (3-4 cm średnicy), mające kształt czaszy, mogą być tak pojedyncze, jak i zebrane w wiechowaty lub baldachogroniasty kwiatostan. W ubarwieniu ich dominują żółte, różowe i czerwone tony. Kuklik kwitnie w maju – lipcu, możliwe jest również powtórne kwitnienie jesienną porą. Owoc przedstawia sobą wieloorzeszek z nasionami niezwykłego kształtu.
Według różnych danych, rodzaj Kuklik zawiera 30-50 gatunków, jednak w uprawie popularne są tylko niektóre z nich:
Kuklik pospolity (Gеum urbаnum) –wyrasta do 60 cm wysokości i wyróżnia się drobnymi pojedynczymi kwiatami żółtego ubarwienia;
Kuklik górski (Geum montanum) – niewysoki gatunek (około 15 cm wysokości) o pomarszczonych liściach i żółtych kwiatach;
Kuklik zwisły (Geum rivale) – może wyrastać do 70 cm wysokości, charakteryzuje się burą łodygą, blado zielonymi liśćmi i pochylającymi się kwiatami białego, różowo-beżowego lub jasnożółtego ubarwienia;
Kuklik chilijski (Gеum chilоense) – około pół metra wysokości, wyróżnia się atrakcyjnymi kwiatami (najczęściej czerwonego odcienia), zebranymi w wiechowaty kwiatostan. W ogrodach popularne są odmiany o pełnych kwiatach, na przykład: «Mrs J. Bradshow» (o pomarańczowych kwiatach), «Lady Stratheden» (o żółtych kwiatach), «Fireball» (o pomarańczowo-czerwonych kwiatach);
Kuklik szkarłatny (Gеum cоccineum) – do 40 cm wysokości, wyróżnia się przez nasycono-czerwone lub ognisto-pomarańczowe kwiaty o średnicy do 3 cm. Przez hodowców kwiatów najbardziej ulubione są odmiany o pełnych kwiatach;
Kuklik trójkwiatowy (Gеum triflorum) – niska roślina o żółto-czerwonych kwiatach preferująca wilgotne i kamieniste tereny;
Kuklik sztywny (Gеum aleppicum) – wyrasta do 65 cm wysokości i wyróżnia się przez nasycono-żółte kwiaty;
Kuklik ogrodowy (Gеum hybridum) – ten gatunek zawiera różne skrzyżowane odmiany, które różnią się ubarwieniem i stopniem pełności kwiatów: «Princess Juliana» – o pomarańczowo-żółtych kwiatach, «Fire Opal» – pomarańczowo-czerwonych, «Rubin» – o szkarłatnych kwiatach.
W ogrodowo-parkowej uprawie Kuklik dobrze wygląda na klombach, w bordiurach, miksbordierach, alpinariach i rabatkach. Najlepszymi sąsiadami są piwonie, pierwiosnki, goździki, dąbrówki, dzwonki, floksy, brunnery i serduszki. Niskie odmiany można uprawiać też jako rośliny pojemnikowe. Wysokie gatunki nadają się do ścięcia i przy odpowiedniej terminowej wymianie wody dość długo cieszą świeżością pełnych wdzięku kwiatów, a Kuklik rzeczny jest niezastąpiony przy tworzeniu pięknej kompozycji wzdłuż brzegu każdego zbiornika wody.
Oprócz tego, Kuklik jest rośliną leczniczą. Dzięki zawartości w jego korzeniach garbników, glikozydu geina, skrobi i olejku eterycznego, oraz zawartych w liściach kwasu askorbinowego i karotenu, Kuklik szeroko stosowany jest w medycynie jako środek przeciwzapalny, hemostatyczny, gojący rany i tonizujący. Wyciągi z kłącza pomagają pokonać choroby przewodu pokarmowego, wątroby, nerek oraz otorynolaryngologiczne. Kuklik wykorzystywany jest także w sztuce kulinarnej, a nawet uważany jest za afrodyzjak. Młode liście tej rośliny są jadalne, z kłącza natomiast wytwarzana jest przyprawa do różnych dań, piwa i białego wina, która nadaje im szczególny smak i aromat.
Sekrety udanej uprawy Kuklika
Wobec swojej niewybredności i dostatecznej mrozoodporności Kuklik nie wymaga specjalnej pielęgnacji. Do uprawy nadaje się jakakolwiek zdrenowana gleba, oprócz kwaśnej. Kuklik uwielbia światło, ale w zacienionych miejscach rozwija się również dobrze. Podstawowa pielęgnacja rośliny zakłada podlewanie w suchą pogodę (jednak nie można dopuszczać do zastoju wody), pielenie, usuwanie zwiędniętych kwiatów (aby uniknąć samosiewu), obcięcie starych pędów i ściółkowanie gleby (zwłaszcza jesienią). Kuklik wytrzymuje mrozy do –30 °С, tylko odmiany o pełnych kwiatach są bardziej wrażliwe na spadki temperatury, dlatego potrzebują one osłony na zimę z suchego listowia lub świerczyny. Wszystkie gatunki Kuklika dobrze reagują na zasilania nawozami kompleksowymi, które przeprowadzamy 2 razy w sezonie. Co 3-4 lata należy odnawiać Kuklika przez podział krzewu, będzie to sprzyjać jego bardziej okazałemu wyglądowi i długotrwałemu kwitnieniu.
Podział przeprowadzamy wiosną lub w sierpniu-wrześniu (po dojrzeniu nasion). Przy pomocy łopaty należy ostrożnie wykopać krzew, rozdzielić go na części, z których każda będzie zawierać korzenie, różyczkę liściową i minimum jeden pąk szczytowy, i posadzić na uprzednio przygotowane miejsce co 20-30 cm. Przed sadzeniem do gleby należy dodać kompost lub torf i podlać.
Kuklik można rozmnażać też z nasion, które wysadzamy wiosną do otwartego gruntu, zimnych inspektów lub szklarni na głębokość do 1 cm. Wskutek tego, że w naszym pasie częste są wiosenne przymrozki, siew lepiej wykonywać na rozsadę. Dla utrzymania wilgotności siewki nakrywamy polietylenem lub szkłem, periodycznie wietrzymy i ostrożnie podlewamy. Z pojawieniem się prawdziwych listków pikujemy je, a na stałe miejsce sadzimy w lipcu-sierpniu. Takie rośliny kwitną dopiero w następnym sezonie.
Ewentualne trudności
Kuklik jest bardzo odporny na różne choroby i szkodniki. Przy prawidłowej pielęgnacji roślina nawet nie potrzebuje profilaktycznego opryskiwania chemicznymi preparatami. Tylko w rzadkich wypadkach w warunkach nadmiernego nawilżenia Kuklik może być zaatakowany przez zgniliznę korzeniową. W takim wypadku beznadziejnie chore rośliny należy usunąć z ogrodu razem z ziemią i spalić, a pozostałe – obrobić fungicydami.