Byliny Goździk
Opis
Cechy charakterystyczne Goździka
Goździk (Diаnthus) – rodzaj roślin zielnych lub półkrzewów z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), wśród których są rośliny jednoroczne, dwuletnie oraz wieloletnie. Dziko rosnący przedstawiciele tego rodzaju występują w krajach o umiarkowanym klimacie.
Łacińska nazwa rośliny tłumaczy się jak «boski kwiat» lub «kwiat Zeusa». Wyraz «goździk» przyszedł do nas z Niemiec, kwiat ten nazwano tam tak ze względu na podobieństwo jego aromatu do zapachu tak samo nazywanej przyprawy. O pochodzeniu Goździka istnieje smutna legenda, zgodnie z którą Artemida będąc w złym nastoju oskarżyła pasterza grającego na fujarce o to, że spłoszył on muzyką jej zwierzynę, ze złości wyrwała mu oczy i rzuciła je na drogę. Wkrótce z tych oczu wyrosły szkarłatne Goździki.
Już od wielu lat Goździk uważany jest na całym świecie za symbol pomyślności, dobroci, wierności, a w ZSRR roślina ta stała się szczególnie popularna po Drugiej Wojnie Światowej i po dziś dzień znamionuje zwycięstwo narodu radzieckiego nad niemiecko-faszystowskimi najeźdźcami.
Wysokość rośliny, w zależności od gatunku, wynosi od 10 do 70 cm. Łodyga w Goździku jest gładka, czasem półzdrewniała. Liście są wąskie, zwykle równowąskie i zawsze są rozmieszczone na krzyżlegle, ich ubarwienie zmienia się od zielonego do szaro-niebieskiego odcienia. Kwiaty składające się z pięciu płatków, mogą być pojedyncze lub po 2-3 na gałęzi. Istnieje mnóstwo odmian Goździka, które różnią się rozmiarem, stopniem pełności i ubarwieniem kwiatów, oraz kwitnieniem (jeden raz w sezonie lub wielokrotnie). Owoc przedstawia sobą jednokomorową torebkę, która otwiera się czterema ząbkami i zawiera liczne czarne nasiona owalnego lub okrągłego kształtu.
Goździki są szeroko wykorzystywane do dekoracji jakichkolwiek działek ogrodowych. Wysokie gatunki uprawia się przeważnie do ścięcia, przy tym kwiaty pozostają świeże i nie tracą przyjemnego aromatu przez około 10-14 dni. Goździki o średniej wysokości dobrze wyglądają na klombach, w bordiurach, alpinariach, miksbordierach, oraz w pojedynczych nasadzeniach. Jako sąsiedzi dla tej rośliny najlepiej nadają się bodziszki, trawy, szarotki, ale z ostróżkami oraz makami Goździk zżywa się źle. Niskie gatunki często uprawiane są jako rośliny pojemnikowe, to właśnie nimi ozdabiane są balkony i werandy. Oprócz tego, już od dawnych czasów Goździk słynny jest jako roślina lecznicza. Jego olejek eteryczny posiada przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne właściwości, co skutecznie pomaga w leczeniu wielu chorób.
Rodzaj Goździk jest bardzo różnorodny i zawiera około 300 gatunków, jednak nie wszystkie one są popularne w ogrodowo-parkowej uprawie. Rozpowszechnione są następujące rośliny:
Goździk ogrodowy lub holenderski (Diаnthus cаryophyllus) – dzieli się na kilka odmian, które niektórzy naukowcy zaliczają do oddzielnych gatunków:
Szabo – roślina wieloletnia o wysokości 40-70 cm, którą uprawia się jak roślinę jednoroczną. Gatunek ten wyróżnia się szaro-zielonymi liśćmi i dużymi pełnymi kwiatami około 6 cm średnicy, w zależności od odmiany ubarwienie kwiatów może być śnieżnobiałe, różowe, cytrynowe, pomarańczowe, szkarłatne, wiśniowe;
Grenadin – uprawiana jako roślina dwuletnia, charakteryzuje się jednobarwnymi kwiatami czerwonego lub różowego odcienia;
Karłowate – o wysokości około 20 cm, zwykle hoduje się jako rośliny pojemnikowe;
Souvenir de Malmaison – ma różowe lub cytrynowe kwiaty;
Goździk okazały (Diаnthus superbus) – wyrasta do 50 cm wysokości i wyróżnia się przez śnieżnobiałe lub różowe aromatyczne kwiaty mające na brzegach płatków rozcięcia, występujące w całej swej okazałości prawie przez całe lato;
Goździk chiński (Diаnthus chinensis) – roślina jednoroczna, która wyróżnia się średnim wzrostem i pięknymi kwiatami (3-5 cm średnicy) różnych odcieni i stopnia pełności;
Goździk brodaty, lub turecki (Dianthus barbatus) – uprawia się jako roślina dwuletnia, której wysokość wynosi około 30 cm, wyróżnia się drobnymi kwiatami zebranymi w baldachogroniasty kwiatostan;
Goździk amurski (Diаnthus amurensis) – około pół metra wysokości, ma szaro-zielone liście i fioletowo-różowe kwiaty zakwitające w połowie lata;
Goździk lodowcowy lub lodnikowy (Diаnthus glаcialis) – uprawia się przeważnie w alpinariach, charakteryzuje się malinowymi kwiatami;
Goździk postrzępiony lub pierzasty (Diаnthus plumаrius) – roślina wieloletnia o wysokości do 35 cm, wyróżnia się szarymi liśćmi i niedużymi kwiatami o postrzępionych płatkach różnego ubarwienia;
Goździk rozesłany (Diаnthus repens) – występuje z reguły w górach, charakteryzuje się szarymi liśćmi i pojedynczymi kwiatami różnego ubarwienia;
Goździk cętkowany albo Goździk Marii (Diаnthus guttatus albo Dianthus mariae) – rozpoznawalny jest po kropkach na płatkach różowych kwiatów;
Goździk kropkowany (Diаnthus deltoides) –wyróżnia się przez okryte puszkiem łodygi wyrastające do 35 cm wysokości, oraz nieduże różowe kwiaty o dwóch podsadkach;
Goździk Fischera (Diаnthus fischerii) – może osiągać 60 cm wysokości, ma rozgałęzioną łodygę, zaostrzone liście i pojedyncze lub podwójne kwiaty o czterech podsadkach;
Goździk mieszańcowy (Diаnthus hybrida) – wielka grupa odmian, utworzonych przez krzyżowanie różnych gatunków. Rośliny te zwykle nie przekraczają wzrostem 30 cm oraz mają proste lub pełne wydzielające przyjemny aromat kwiaty białego, różowego albo szkarłatnego koloru.
Sekrety udanej uprawy Goździka
Wszystkie Goździki potrzebują światła słonecznego, dlatego do sadzenia nie zaleca się wybierać cieniste miejsca. Gleba powinna być urodzajna (pożądana jest – glina piaszczysta) ze słabą lub obojętną kwasowością i dobrym drenażem, ponieważ Goździki nie znoszą zastoju wody. Głównym wrogiem tych roślin są wiosenne przymrozki, które są bardzo częste w naszym pasie, dlatego nie mrozoodporne odmiany należy osłaniać na zimę suchym listowiem i świerczyną oraz nie zdejmować osłony do tego momentu, dopóki nie minie zagrożenie przymrozkami. Wprowadzenie (wiosną i jesienią) nawozów kompleksowych również nie zaszkodzi, ale nie zaleca się zasilać Goździki świeżym obornikiem. Podstawowa pielęgnacja rośliny zakłada regularne umiarkowane podlewanie, spulchnianie gleby, obcięcie łodyg o 10 cm od powierzchni ziemi po skończeniu kwitnienia i podwiązywanie do kołeczków średnich i wysokich odmian. Pamiętajcie, że aby uniknąć zmieszania różnych odmian powinno uprawiać się je oddzielnie jedna od drugiej.
Wieloletnie Goździki szybko tracą ozdobność i mogą rosnąć w jednym miejscu nie więcej niż 5 lat, dlatego co 3-4 lata potrzebują odnowienia.
Jednoroczne i dwuletnie Goździki rozmnażamy z nasion, które powierzchownie wysiewamy w lutym na rozsadę w lekko zwilżoną z opryskiwacza glebę. Siewki należy doprowadzać do kiełkowania przy temperaturze około 20 °С i periodycznie ostrożnie podlewać. Przy pojawieniu się 3-4 listków przeprowadzamy pikowanie. Siewki można uprawiać w inspekcie. Wobec tego, że młode Goździki rozwijają się bardzo wolno, wysadzać je na stałe miejsce zaleca się dopiero następną wiosną, przy tym należy utrzymywać odległość 20 cm między nasadzeniami. Mrozoodporne gatunki można posadzić do otwartego gruntu i w roku bieżącym – w maju (przy tym obowiązkowo wykorzystać osłonę na zimę), ale mino wszystko kwitnienia wcześniej niż za rok spodziewać się nie należy.
Tylko Goździk brodaty i Goździk kropkowany mogą rozmnażać się przy pomocy podziału krzewu, ponieważ zwykle Goździki mają bardzo potężny główny korzeń. Najbardziej właściwy dla wszystkich wieloletnich odmian wariant rozmnażania – to sadzonkowanie. W końcu maja – początku czerwca nacinamy sadzonki o długości 5-10 cm i minimum o sześciu liściach, przy tym dolne liście usuwamy. Przy pomocy ostrego noża z dolnej strony sadzonki robimy nadcięcie na jedną trzecią grubości łodygi i umieszczamy sadzonki na oddzielną grządkę lub do kontenera z perlitem lub wyżarzonym piaskiem. Kontener należy nakryć polietylenem. Po 2-3 tygodniach sadzonki pomyślnie zakorzeniają się. Na zimę młode rośliny osłaniamy lub przenosimy do szklarni.
W wysokich Goździkach możliwe jest rozmnażanie też poprzez odkłady. Przy tym młode boczne pędy odginamy, przypinamy do ziemi, zasypujemy glebą i regularnie podlewamy. Po pojawieniu się korzeni roślinę oddzielajmy i przesadzamy w nowe miejsce.
Ewentualne trudności
Goździk może być zaatakowany przez różne wirusy i grzyby. Często występuje fuzarioza (liście żółkną i więdną), rdza (roślina pokrywa się brązowymi plamami), pstrość (na liściach powstają jasne plamy), mozaika (zmienia się ubarwienie kwiatów). Przy pojawieniu się objawów choroby porażone części należy usunąć, a całą roślinę obrobić cieczą bordoską lub zasadowym chlorkiem miedzi (II). W celu profilaktyki należy nie dopuszczać do zagęszczenia nasadzeń, nadmiaru wilgoci i azotu.
Goździki mogą atakować takie szkodniki, jak turkucie, skorki, roztocza, mszyce, wciornastki, sówki, nagie ślimaki. W walce ze szkodnikami stosujemy specjalne insektycydy.
