Byliny Lak

Opis

Cechy charakterystyczne Laku

Lak (Cheiranthus) należy do rodzaju Pszonak (Erysimum) z rodziny krzyżowych (Cruciferae), lub kapustowatych (Brassicaceae). Roślina ta w języku rosyjskim nazywana jest także jako żeltofiol, żółta lewkonia lub żeltusznik czeri. Wymienianie w nazwie żółtego koloru jest nieprzypadkowe, pierwotny gatunek miał kwiaty żółto-złocistego ubarwienia. Lak – to wcześnie kwitnąca wiecznie zielona roślina wieloletnia, częściej uprawiana jako roślina jednoroczna lub dwuletnia. Kwiaty Laku mają nie tylko atrakcyjny kształt i ubarwienie, lecz również przyjemny zapach. Ojczyzną tej rośliny jest Region Śródziemnomorski, jednak obecnie dziko rosnące Laki można spotkać w Ameryce, na Krymie i na Kaukazie.

Łodygi w tej roślinie są cienkie, pokryte włoskami, rozgałęzione lub proste, od 25 do 100 cm wysokości, jednak w uprawie stosuje się przeważnie niskie odmiany (do 45 cm wysokości). Liście są wąskie, lancetowate, o ząbkowanych brzegach, lekko pomarszczone lub gładkie, pozornie przypominają liście konwalii. Kwiaty (około 2 cm średnicy) mające po 4 płatki zebrane w groniaste kwiatostany, mogą być proste lub pełne. Ubarwienie ich zmienia się od białego i żółtego do czerwono-burego i fioletowego odcienia. Wiele odmian kwitnie już w kwietniu, a niektóre cieszą oko uroczymi kwiatami od połowy lata do późnej jesieni. Owoc przedstawia sobą czworościenną podłużną łuszczynę o drobnych nasionach jasnobrązowego koloru, zachowujących zdolność kiełkowania do czterech lat. W 1 g – około 500 sztuk. Z nasionami trzeba postępować bardzo ostrożnie, ponieważ one zawierają trujący glikozyd.

W środowisku naturalnym można spotkać Lak alpejski (Cheiranthus alpinus) – do 40 cm wysokości, ma ciemnozielone liście i najczęściej żółte kwiaty; Lak pachnący lub pospolity (Cheiranthus cheiri) – osiąga 60 cm wysokości i wyróżnia się złocistymi, brązowawymi lub fioletowymi kwiatami; Lak zmienny (Cheiranthus mutabilis) – o wysokości około 80 cm, charakteryzuje się jasnymi kwiatami o różnorodnym ubarwieniu, które ciemnieją pod koniec kwitnienia; Lak Alliona (Cheiranthus allionii) – roślina hybrydowa o pomarańczowo-żółtych kwiatostanach.

W architekturze krajobrazu wykorzystywane są w zasadzie odmiany hybrydowe, najbardziej popularnymi z nich są:

«Tom Thumb» – o wysokości zaledwie do 20 cm, i złocistych, ciemnoczerwonych lub burych kwiatostanach;

«Bedder» –również niska roślina, której kwiaty mogą być złocistego, pomarańczowego lub czerwonego ubarwienia;

«Golgkonig» – około pół metra wysokości, i żółto-złocistych kwiatostanach;

«Cloth of Gold» – o wysokości około 40 cm, i złocistych kwiatostanach;

«Gefuliter Zwergbusch» – niewysoki półkrzew o pełnych kwiatach;

«Fire King» – o ognisto-szkarłatnych kwiatostanach;

«Purple Queen» – o bardzo ciemnym ubarwieniu kwiatów;

«Harlequin» – o dwubarwnych kwiatach.

W ogrodowo-parkowej hodowli Lak uprawia się w pojedynczych nasadzeniach, rabatkach, miksbordierach, na kamienistych górkach i klombach pod oknami domu. Najlepszymi sąsiadami są tulipany, narcyzy, niezapominajki, fiołki, lilak. Roślina ta świetnie wygląda w kontenerach jako dekoracja okien, balkonów i werand. Lak nadaje się również do ścięcia, a dzięki zawartości olejku eterycznego w liściach i kwiatach już od wielu lat stosowany jest w medycynie ludowej jako roślina lecznicza, oraz w procedurach kosmetycznych.

Sekrety udanej uprawy Laku

Lak oddaje pierwszeństwo słonecznym miejscom z pulchnymi wapnistymi lub piaszczysto-gliniastymi glebami i nie znosi zastoju wody, dlatego dobry drenaż jest koniecznym warunkiem dla udanej uprawy. Przed sadzeniem zaleca się wprowadzić w glebę kompost, torf lub nawóz mineralny, wtedy roślina wkrótce będzie cieszyć obfitym kwitnieniem. Jednak trzeba pamiętać, że nie należy sadzić Laku w tych miejscach, gdzie wcześniej rośli przedstawiciele rodziny krzyżowych, ponieważ jest wysokie prawdopodobieństwo zarażenia kiłą (Plasmodiophora brassicae).

Podstawowa pielęgnacja polega na umiarkowanym podlewaniu w suchą pogodę, przyszczykiwaniu wierzchołka pędów (żeby roślina lepiej się rozgałęziała), wiosennym obcięciu uszkodzonych lub starych pędów, periodycznym wprowadzeniu nawozów i usuwaniu przekwitłych kwiatostanów.

Lak wytrzymuje mrozy do –18 °С, dlatego na dość ciepłych terenach z łatwością zimuje bez osłony. W północnych obszarach zimą roślinę tą często przesadza się do doniczek i umieszcza w szklarniach, a wiosną znów wysadza do ogrodu, albo osłania świerczyną lub suchym listowiem.

Rozmnażamy Lak poprzez nasiona, które wysadzamy, nie za mocno zagłębiając, od razu do otwartego gruntu przed zimą lub w kwietniu-czerwcu. Możliwy jest samosiew. Najbardziej odpowiednia temperatura do kiełkowania – +15 °С. Z pojawieniem się kilku listków siewki przerzedzamy tak, żeby pomiędzy roślinami zachować odległość 15-25 cm. Aby otrzymać wcześniejsze kwitnienie, niektórzy hodowcy kwiatów wysiewają nasiona na rozsadę w lutym-marcu do kontenerów, a na stałe miejsce młode rośliny przesadzają dopiero w maju. Laki zwykle kwitną już po 4 miesiącach od siewu.

Ewentualne trudności

Czasami Lak może zostać zaatakowany przez białą rdzę. Przy tym liście i łodygi deformują się, tworzą się na nich białe zarodniki grzyba. W celu profilaktyki przed chorobą należy unikać nadmiernego nawilżenia ziemi i nie zasilać rośliny dużą ilością nawozów azotowych. Jeśli nie udało się zapobiec chorobie, porażone rośliny należy usunąć, a pozostałe – obrobić fungicydami.

Na ogół, różne choroby grzybowe nie są nieznane Lakowi, dlatego nie zaleca się sadzić rośliny na kwaśnej glebie, oraz starać się nie dopuścić do zastoju wody a podlewać tylko po całkowitym przeschnięciu ziemi.

Czasem Lak może być atakowany przez pchełkę krzyżówkę, z którą walczymy przy pomocy specjalnych insektycydów.