Byliny Naparstnica

Opis

Cechy charakterystyczne Naparstnicy

Naparstnica (Digitаlis) – rodzaj jednorocznych, dwuletnich i wieloletnich roślin zielnych oraz półkrzewów, który odnosi się do rodziny babkowatych (Plantaginaceae), wcześniej – trędownikowate (Scrophulariaceae). W stanie dzikim Naparstnica występuje w Europie, Azji, Afryce, Regionie Śródziemnomorskim rosnąc przeważnie na łąkach, polanach, skrajach lasów i w pobliżu zbiorników wody.

Swoją nazwę roślina otrzymała dzięki niezwykłemu kształtowi kwiatów, które przypominają naparstek (łaciński wyraz «digitus» tłumaczy się jak «palec»). A w Niemczech istnieje klechda, że kwiaty Naparstnicy – to czapeczki dla elfów. Także w folklorze jest legenda o pochodzeniu tej rośliny, zgodnie z którą Naparstnica pojawiła się z naparstków, które macocha odebrała od pasierbicy i zakopała w ogrodzie. A zawarty w roślinie jad jest dlatego, że kwiaty wykiełkowały z uczucia nienawiści do macochy.

Łodygi w Naparstnicy są twarde, prosto stojące, o wysokości od 30 do 150 cm. Liście najczęściej są lancetowate lub owalne, zaostrzone, jasnozielonego ubarwienia, rozmieszczone w skrętoległy sposób. Duże kwiaty zebrane w kłosowate kwiatostany na wierzchołku łodygi mają kształt dzwonka i mogą być różnorodnego ubarwienia: od białego i żółtego do rudego i purpurowego odcienia. Naparstnica kwitnie przez całe lato. Owoc przedstawia sobą torebkę z mnóstwem drobnych nasion brązowego ubarwienia, które zachowują zdolność kiełkowania przez 2-3 lata, jednak z całości zwykle wschodzi tylko połowa (w 1 g – około 10 tysiące). Nasiona zbierane są pod koniec lata i przechowywane w samej torebce do nadejścia wiosny.

Większość gatunków Naparstnicy jest roślinami leczniczymi i, dzięki glikozydom zawartym w liściach, już od V wieku naszej ery wykorzystywanych do leczenia niewydolności serca. Jednak należy zauważyć, że kategorycznie zabrania się przygotowywać lecznicze wyciągi samodzielnie, ponieważ pędy rośliny zawierają jad, przekroczenie jego dopuszczalnej normy może doprowadzić do poważnego zatrucia. Właśnie dlatego Naparstnicę nie zaleca się sadzić w miejscach, gdzie przebywają małe dzieci.

W ogrodach i parkach roślinę tą najczęściej sadzi się przy ścianach domów lub wzdłuż ogrodzeń, obok niewysokich krzewów, w miksbordierach w sąsiedztwie różaneczników, róż, wiciokrzewów, serduszek, funkii, pierwiosnków, jarzmianek, tawułek, bodziszków, piwonii, oraz do ścięcia i jako roślinę pojemnikową. Niskie odmiany Naparstnicy wykorzystuje się do pędzenia. Przy tym roślinę we wrześniu przesadza w doniczki i przenosi do pomieszczenia o temperaturze około 15 °С. Oprócz tego, Naparstnica jest doskonałą rośliną miododajną, owady uwielbiają jej kwiaty i w chłodną pogodę dość często zostają w nich na noc.

Rodzaj Naparstnica jest reprezentowany przez około 35 gatunków, z których najbardziej popularne są:

Naparstnica żółta (Digitаlis luteа) – osiąga jeden metr wysokości i wyróżnia się gładkimi i owalnymi liśćmi i jaskrawo-żółtymi kwiatami kwitnącymi w drugiej połowie lata;

Naparstnica rdzawa (Digitаlis ferrugineа) – wysoka roślina o lancetowatych liściach i niedużych kwiatach rudego odcienia;

Naparstnica zwyczajna (Digitаlis grandiflorа) – roślina wieloletnia, uprawiana jako roślina dwuletnia, wyrastająca do 110 cm wysokości i charakteryzująca się podłużno-lancetowatymi liśćmi oraz dużymi kwiatami żółtego ubarwienia;

Naparstnica purpurowa, lub czerwona (Digitalis purpurea) –również uprawia się jako roślinę dwuletnią, osiąga półtora metra wysokości i wyróżnia się okrytymi puszkiem łodygami, okrągłymi liśćmi oraz kwiatami białego, beżowego, różowego lub purpurowego ubarwienia;

Naparstnica orzęsiona (Digitаlis ciliatа) – roślina wieloletnia, której wysokość wynosi 30-65 cm, wyróżnia się lancetowatymi liśćmi i niedużymi kwiatami biało-żółtego lub beżowego ubarwienia;

Naparstnica wełnista (Digitаlis lanatа) – występuje w Mołdawii, wyróżnia się przez drobne kwiaty żółto-brązowego ubarwienia i żyłki liliowego koloru.

Sekrety udanej uprawy Naparstnicy

Naparstnica jest odporną na suszę i mróz rośliną, nie wymagającą określonego miejsca występowania. Jednak, żeby otrzymać obfite kwitnienie, lepiej sadzić ją w słonecznych lub pół zacienionych miejscach. Odpowiednia będzie jakakolwiek urodzajna gleba z dobrym drenażem.

Podstawowa pielęgnacja zakłada podlewanie w suchą pogodę, usuwanie chwastów, spulchnianie gleby, zasilanie nawozami mineralnymi dwa razy w sezonie i odpowiednie terminowe usuwanie przekwitłych kwiatostanów, żeby przedłużyć okres kwitnienia. Wieloletnie Naparstnice trzeba każdej jesieni ściółkować kompostem, żeby roślina lepiej przezimowała i nie obnażyły się korzenie. Aby uniknąć przepylenia nie zaleca się sadzić obok siebie różne odmiany.

Naparstnica bez trudu rozmnaża się poprzez nasiona, które zwykle wysiewa się w kwietniu-maju (dopuszcza się również latem) do otwartego gruntu rzędami, pomiędzy którymi utrzymana jest odległość 40 cm. Przy tym nasiona nie zagłębia się, а tylko przysypuje ziemią i umiarkowanie podlewa. Następnie gęste wschody pikuje, żeby rośliny nie przeszkadzały sobie nawzajem, a pod koniec wiosny wysadza na stałe miejsce. Można stosować jeszcze sposób rozsadowy.

Przy innym sposobie rozmnażania po skończeniu kwitnienia z góry przycina się część pędów kwiatowych, na których wkrótce, w ciągu miesiąca, pojawią się przyziemne różyczki liściowe. Z tworzeniem nie mniej niż trzy pary prawdziwych listków, różyczki ścina się, sadzi do otwartego gruntu, ostrożnie podlewa, uważając żeby woda nie trafiała na liście, i na początku zacienia. Już do nadejścia zimy rośliny robią się mocne, a w następnym roku kwitną.

Ewentualne trudności

Przy nieodpowiedniej pielęgnacji roślina może chorować na zgniliznę korzeniową, mączniaka, nematodę, mozaikę, skręcenie liści. Porażone części należy natychmiast usunąć, a wszystkie rośliny opryskać specjalnymi środkami.

Czasem Naparstnica może być zaatakowana przez plamistość liści. W walce z tą chorobą pomagają fungicydy z zawartością miedzi.

Z licznych szkodników roślinę w zasadzie atakują tylko różne mszyce i ćmy, z którymi w walce dobrze pomaga preparat «Topaz».