Byliny Słonecznik

Opis

Cechy charakterystyczne Słonecznika

Słonecznik (Helianthus) - rodzaj roślin jednorocznych i wieloletnich należący do rodziny astrowatych (Asteraceae), lub złożonych (Compositae). Te postawne kwiaty obracające swoje główki kwiatostanów do słońca są rodem z Ameryki Północnej, jednak niektóre gatunki są uprawiane powszechnie. Oprócz tego, dla Indian Słonecznik był symbolem Boga słońca, a na południu Ameryki Północnej roślinę tą uważano za świętą.

Słonecznik, występujący w środowisku naturalnym, może osiągać 5 metrów wysokości, uszlachetnione gatunki z reguły trochę mniej. System korzeniowy jest potężny. Palowy korzeń idzie w głąb do 2 metrów, a boczne korzenie - do 1 metra na stronę. Łodyga jest mocna, prosto stojąca, pokryta włoskami. Szorstkie i ząbkowane na brzegach liście Słonecznika są również okryte puszkiem. Kwiatostany - w kształcie koszyczków o kształcie dysku z mnóstwem rurkowatych i języczkowych kwiatów żółto-brązowego ubarwienia, otoczonych małymi zielonymi liśćmi. Kwitnienie zaczyna się w drugiej połowie lata.

Owoc przedstawia sobą niełupkę, która składa się z owocni (łuski) i jądra (białego nasienia). Przy tym, w zależności od odmiany Słonecznika, łuski mogą być różnego ubarwienia: białego, pasiastego, burego lub czarnego. W 100 g smażonych pestek zawarte jest około 21 g białka, 3 g węglowodanów i 53 g tłuszczów. Oprócz tego, są tam zawarte witaminy PP i E, oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, lecytyna, woski roślinne.

Rodzaj Słonecznik jest bardzo różnorodny i reprezentowany przez więcej niż 100 gatunków. Zawiera w sobie nie tylko takie ozdobne rośliny, jak Słonecznik ciemnoczerwony (Heliаnthus аtrorubens), dziesęciopłatkowy (Heliаnthus decаpetalus), ostrolistny (Heliаnthus аrgophyllus), olbrzymi (Heliаnthus gigаnteus), jaskrawy (Heliаnthus lаetiflorus), ogórkowolistny (Heliаnthus cuccumerifоliius), lecz również rośliny, które uprawiane są przeważnie w celach żywieniowych, na przykład, Topinambur, lub Słonecznik bulwiasty (Heliаnthus tuberоsus) - roślina wieloletnia, w której są cenne bulwy, oraz Słonecznik zwyczajny (Heliаnthus аnnuus) - uprawia się dla otrzymania oleju słonecznikowego, stosowanego w sztuce kulinarnej i przemyśle, osiąga 3 metry wysokości i wyróżnia się grubą łodygą (prostą lub rozgałęzioną) oraz kwiatostanami (około 20 cm średnicy) o pomarańczowych i żółtych płatkach. Dzięki skutecznej pracy selekcjonerów, obecnie istnieją różne odmiany o mniejszej, niż w dziko rosnących gatunkach, wysokości łodygi i bardziej atrakcyjnych kwiatostanach.

Ozdobne gatunki Słonecznika świetnie wyglądają w rabatkach, miksbordierach i na klombach w połączeniu z wysokimi roślinami zielnymi, oraz wzdłuż ogrodzeń i różnych budynków.

Niskie Słoneczniki można uprawiać jako rośliny pojemnikowe. Na przykład, odmiana «Teddy Bear» dość często ozdabia balkony i werandy. Słonecznik nadaje się również do ścięcia, ponieważ w wodzie zachowuje swoją świeżość nie mniej niż dwa tygodnie. Oprócz tego, bardzo popularny jest olej Słonecznika, który posiada pożyteczne właściwości. Przy tym wywary i wyciągi z liści, korzeni i kwiatów również pomagają pokonać różne choroby, dlatego ta słoneczna roślina już dawno zdobyła sławę w medycynie ludowej.

Sekrety udanej uprawy Słonecznika

Wszystkie gatunki Słonecznika są bardzo światłolubne, a rośliny jednoroczne dodatkowo nie odporne na przymrozki, dlatego wymagają uważnej pielęgnacji. Do uprawy najlepiej nadaje się urodzajna gleba (w szczególności piaszczysto-gliniaste i gliniasto-piaszczyste czarnoziemy) z obojętną kwasowością. Przy tym należy wybierać bezwietrzne miejsca, ponieważ wysoka łodyga Słonecznika od silnych porywów wiatru może się złamać.

Podstawowa pielęgnacja zakłada spulchnianie gleby, podwiązywanie roślin ze słabą łodygą do podpór, wprowadzenie nawozów kompleksowych (jesienią oraz na początku lata), usuwanie przekwitłych kwiatostanów i osłonę roślin wieloletnich na zimę świerczyną lub warstwą suchego listowia. Słonecznik podlewa się dość rzadko, w zasadzie w miarę potrzeby, obowiązkowe podlewanie wykonuje się tylko podczas pikowania młodych roślin, tworzenia kwiatostanów i na początku kwitnienia.

Wieloletnie Słoneczniki przesadza się co 6-7 lat. Rozmnaża przy pomocy podziału krzewu wczesną wiosną lub jesienią.

Gatunki jednoroczne rozmnażamy poprzez nasiona, które wysiewamy do otwartego gruntu w maju (gdy gleba nagrzewa się do 10 °С) po 2-3 sztuki do jednego dołka, zagłębiając na 3-5 cm i utrzymując 30-40 cm odległości między siewkami. Po kiełkowaniu zbyt gęste wschody przerzedzamy i usuwamy z działki chwasty. Właśnie wtedy celowo jest wprowadzić w glebę mineralne i organiczne nawozy. Można stosować również sposób rozsadowy, ale w tym wypadku młode rośliny powinny otrzymać dostateczną ilość światła.

Ewentualne trudności

Słonecznik może być zaatakowany przez zgniliznę twardzikową słonecznika (Sclerоtinia sclerоtiorum) i szarą pleśnią (Bоtrytis cinereа), przy tym najczęściej cierpi część przyziemna i koszyczki, na których pojawiają się gnijące plamy szarego koloru.

Często również może występować:

 plamistość łodyg słonecznika (sprawca Phomopsis; Diaporthe helianthi) - na łodygach, liściach i kwiatach powstają szaro-brązowe plamy, następnie łodyga robi się całkowicie szarego koloru i łatwo łamie;

 czarna plamistość łodyg słonecznika (sprawca Phoma оleraceae) - na łodydze i kwiatostanach pojawiają się bure plamy;

 mączniak rzekomy (sprawca Plasmopara helianthi) - pojawienie się biało-szarego nalotu na pędach, zatrzymanie wzrostu rośliny;

 septorioza słonecznika (sprawca Septoria helianthi) - tworzenie się plam burego ubarwienia;

 rdza słonecznika (sprawca Puccinia helianthi) - charakteryzuje się pojawieniem się rudych plam;

 werticilioza słonecznika (sprawca Verticillium dahliae) - tworzenie się brązowych plam o żółtej obwódce;

 alternarioza słonecznika (sprawca Alternaria helianthi) - na kwiatostanach i liściach powstają buro-brązowe plamy.

Przy pierwszych objawach chorób porażone części roślin należy usunąć i spalić, a pozostałe Słoneczniki obrobić fungicydami.

Najbardziej niebezpieczna dla rośliny jest omacnica słonecznikówka (Homoeosoma nebulella), która uszkadza niełupki. Należy wybierać odmiany odporne na tego szkodnika, bo inaczej może nie być urodzaju. Takie szkodniki, jak zgrzytnica (Agapanthia dahli), ryjosz burakowiec szary (Tanymecus palliatus) i czarny ( Psalidium maxillosum), słonecznica szczeciówka (Heliothis viriplaca) i słonecznica orężówka (Helicoverpa armigera), drutowce, roślinożerne pluskwy, porazik kocankowy (Brachycaudus helichrysi), maleńki motylek (Loxostege sticticalis) i chrząszcze Mordellistena parvula zjadają części rośliny nie pozwalając jej normalnie rozwijać się, dlatego, jeśli nawet nie wykryto objawów pojawienia się szkodników, profilaktycznie należy obrabiać Słoneczniki insektycydami.

Na systemie korzeniowym Słonecznika może pasożytować zaraza słonecznika (Orobanche cumana) - niewysoka roślina o niebieskich kwiatach. W celu profilaktyki zaleca się przeprowadzać odpowiednie terminowe pielenia i nie uprawiać Słonecznika w jednym miejscu więcej niż 7 lat.